Đảng Bộ tỉnh Bình Phước
Đặc sắc lễ Phá Bàu của dân tộc Khmer tại Bình Phước
Sáng nay 17-3, tại bàu K’pot, ấp Sóc Lớn, xã Lộc Khánh, huyện Lộc Ninh, chính quyền địa phương phối hợp Ban trụ trì chùa Sóc Lớn đã tổ chức lễ hội Phá Bàu của người Khmer.
Lễ hội Phá Bàu của người Khmer được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia theo Quyết định số 4615/QĐ-BVHTTDL ngày 20/12/2019. Đây là lễ hội truyền thống lâu đời, thể hiện nhiều giá trị văn hóa nhân văn sâu sắc, đa dạng của cộng đồng người Khmer.
Đây là hoạt động lễ hội truyền thống, là loại hình văn hóa dân gian tổng hợp, chứa đựng nhiều giá trị độc đáo riêng của người Khmer ở xã Lộc Khánh nói riêng và tỉnh Bình Phước nói chung. Lễ hội Phá Bàu phản ánh rõ nét đời sống của cư dân nông nghiệp canh tác lúa nước và nương rẫy. Thông qua lễ hội, người Khmer ở Lộc Khánh cầu mong sự bình an, khỏe mạnh, mùa màng bội thu, cây cối tốt tươi, vạn vật sinh sôi nảy nở, đồng thời là dịp để cộng đồng người Khmer trong và ngoài sóc gặp gỡ, chia sẻ tình cảm, kinh nghiệm trong lao động, sản xuất thể hiện tinh thần đoàn kết, nhắc nhớ các giá trị văn hóa của cộng đồng được lưu giữ. Đây cũng là hoạt động chào mừng năm mới tết cổ truyền Chol Chnam Thmây của đồng bào dân tộc Khmer.
Lễ hội được cộng đồng người Khmer gọi là Dua Tpeng (nghĩa là xuống bàu, phá bàu). Họ cũng quy định sẽ ấn định ngày cho cả cộng đồng cùng tổ chức lễ hội Dua Tpeng để khai thác thủy sản trong bàu. Thông thường, đồng bào Khmer sẽ tổ chức lễ hội vào cuối mùa nắng (khoảng tháng Ba âm lịch), trước khi tổ chức tết Chol Chnam Thmây.
Lễ hội Phá Bàu là một hoạt động văn hóa đã có từ lâu đời và được lưu truyền qua các thế hệ, thu hút đông đảo nhân dân tham gia. Trước đây, lễ hội Phá Bàu được cộng đồng người Khmer duy trì ở nhiều nơi, riêng xã Lộc Khánh, huyện Lộc Ninh cũng tổ chức lễ hội tại các bàu nước như: bàu K’Pot, bàu Sa Lét, bàu Cá lóc, bàu Sen… Tuy nhiên, hiện nay việc tổ chức lễ hội chỉ còn được người Khmer duy trì hằng năm ở khu vực xã Lộc Khánh. Các bàu nước khác trong xã bị chuyển đổi chức năng, người dân và chính quyền địa phương thống nhất chỉ giữ lại bàu Sen để cộng đồng thực hiện lễ hội Phá Bàu.
Để thực hành nghi lễ cúng thần linh trong lễ hội, có 4 thành phần am hiểu các phong tục, tập quán và có uy tín trong cộng đồng được lựa chọn, gồm: Già làng làm chủ lễ, một đại diện cho người lớn tuổi nhất trong sóc, một người sắp xếp lễ vật và một người phụ giúp. Công tác chuẩn bị lễ vật để cúng thần linh sẽ được già làng và một số thành viên lớn tuổi, có uy tín trong cộng đồng trực tiếp chuẩn bị. Các lễ vật sẽ được chuẩn bị thành 2 phần, một phần cúng tại miếu ông Tà và một phần dùng để cúng thần linh tại bàu nước - nơi diễn ra lễ hội Phá Bàu. Đặc biệt, lễ vật cúng thần linh có đầu heo luộc do già làng đã chọn từ trước. Khi cắt phần đầu heo, người làm thịt phải khéo léo để lại phần thịt ở cổ, khi luộc dây thịt phía sau cổ sẽ được quấn lên che lại phần ngang mắt của đầu heo.
Theo quan niệm của người Khmer xã Lộc Khánh, khi tham gia lễ hội Phá Bàu, trong quá trình bắt cá, ai bắt được con cá to trước thì được xem là có phúc, họ sẽ dâng cho già làng để thể hiện sự tôn kính và cảm ơn công lao những người lớn tuổi. Ngoài ra, các gia đình khi bắt được cá, đưa lên bờ cho thành viên trong gia đình chế biến để thưởng thức và làm thực phẩm giao lưu hoặc cất để đem về nhà. Ở trên bờ, những người đàn ông tổ chức nướng cá cũng như chế biến các món ăn truyền thống để giao lưu, hát múa với các điệu múa, bài hát truyền thống… Khi thủy sản dưới bàu nước được thu hoạch hết cũng là lúc kết thúc lễ hội.
Lễ hội Phá Bàu là một hình thức sinh hoạt văn hóa cộng đồng, thể hiện các loại hình diễn xướng dân gian gắn liền với đời sống tinh thần của người Khmer ở xã Lộc Khánh nói riêng và cộng đồng người Khmer ở Bình Phước nói chung. Lễ hội còn thể hiện văn hóa ứng xử với môi trường sống, môi trường tự nhiên của con người, là nơi bảo tồn các công cụ đánh bắt truyền thống của người Khmer. Đồng thời thể hiện tính giáo dục, văn hóa ứng xử cộng đồng, lòng kính trọng “bề trên” và những người có công đối với dân làng. Lễ hội cũng là nơi thể hiện tinh thần đoàn kết, sự giao lưu tình cảm không chỉ giữa các cư dân trong sóc mà cả với cộng đồng cư dân các khu vực khác. Những cuộc giao lưu tại lễ hội làm xóa đi khoảng cách không gian, xóa đi những định kiến.
Ngày 17/3, tại xã Lộc Khánh (huyện biên giới Lộc Ninh, tỉnh Bình Phước) diễn ra lễ hội Phá Bàu dân tộc Khmer. Đây là lễ hội được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2019.
Đây là hoạt động lễ hội truyền thống, là loại hình văn hóa dân gian tổng hợp, chứa đựng nhiều giá trị độc đáo riêng của người Khmer ở xã Lộc Khánh nói riêng và tỉnh Bình Phước nói chung. Lễ hội Phá Bàu phản ánh rõ nét đời sống của cư dân nông nghiệp canh tác lúa nước và nương rẫy. Thông qua lễ hội, người Khmer ở Lộc Khánh cầu mong sự bình an, khỏe mạnh, mùa màng bội thu, cây cối tốt tươi, vạn vật sinh sôi nảy nở, đồng thời là dịp để cộng đồng người Khmer trong và ngoài sóc gặp gỡ, chia sẻ tình cảm, kinh nghiệm trong lao động, sản xuất thể hiện tinh thần đoàn kết, nhắc nhớ các giá trị văn hóa của cộng đồng được lưu giữ. Đây cũng là hoạt động chào mừng năm mới tết cổ truyền Chol Chnam Thmây của đồng bào dân tộc Khmer.
Lễ Phá Bàu của đồng bào dân tộc Khmer ở xã Lộc Khánh là lễ hội truyền thống. Đây là loại hình văn hóa dân gian tổng hợp, chứa đựng nhiều giá trị độc đáo riêng, nội dung phong phú và đa dạng của người Khmer ở Lộc Khánh nói riêng và tỉnh Bình Phước nói chung
Lễ hội được cộng đồng người Khmer gọi là Dua Tpeng (nghĩa là xuống bàu, phá bàu). Họ cũng quy định sẽ ấn định ngày cho cả cộng đồng cùng tổ chức lễ hội Dua Tpeng để khai thác thủy sản trong bàu. Thông thường, đồng bào Khmer sẽ tổ chức lễ hội vào cuối mùa nắng (khoảng tháng Ba âm lịch), trước khi tổ chức tết Chol Chnam Thmây.
Lễ hội Phá Bàu là một hoạt động văn hóa đã có từ lâu đời và được lưu truyền qua các thế hệ, thu hút đông đảo nhân dân tham gia. Trước đây, lễ hội Phá Bàu được cộng đồng người Khmer duy trì ở nhiều nơi, riêng xã Lộc Khánh, huyện Lộc Ninh cũng tổ chức lễ hội tại các bàu nước như: bàu K’Pot, bàu Sa Lét, bàu Cá lóc, bàu Sen… Tuy nhiên, hiện nay việc tổ chức lễ hội chỉ còn được người Khmer duy trì hằng năm ở khu vực xã Lộc Khánh. Các bàu nước khác trong xã bị chuyển đổi chức năng, người dân và chính quyền địa phương thống nhất chỉ giữ lại bàu Sen để cộng đồng thực hiện lễ hội Phá Bàu.
Quang cảnh lễ Phá Bàu
Để thực hành nghi lễ cúng thần linh trong lễ hội, có 4 thành phần am hiểu các phong tục, tập quán và có uy tín trong cộng đồng được lựa chọn, gồm: Già làng làm chủ lễ, một đại diện cho người lớn tuổi nhất trong sóc, một người sắp xếp lễ vật và một người phụ giúp. Công tác chuẩn bị lễ vật để cúng thần linh sẽ được già làng và một số thành viên lớn tuổi, có uy tín trong cộng đồng trực tiếp chuẩn bị. Các lễ vật sẽ được chuẩn bị thành 2 phần, một phần cúng tại miếu ông Tà và một phần dùng để cúng thần linh tại bàu nước - nơi diễn ra lễ hội Phá Bàu. Đặc biệt, lễ vật cúng thần linh có đầu heo luộc do già làng đã chọn từ trước. Khi cắt phần đầu heo, người làm thịt phải khéo léo để lại phần thịt ở cổ, khi luộc dây thịt phía sau cổ sẽ được quấn lên che lại phần ngang mắt của đầu heo.
Đại diện Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tại TP. Hồ Chí Minh (bìa phải) trao chứng nhận Lễ hội Phá Bàu là di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia cho lãnh đạo và nhân dân địa phương
Theo quan niệm của người Khmer xã Lộc Khánh, khi tham gia lễ hội Phá Bàu, trong quá trình bắt cá, ai bắt được con cá to trước thì được xem là có phúc, họ sẽ dâng cho già làng để thể hiện sự tôn kính và cảm ơn công lao những người lớn tuổi. Ngoài ra, các gia đình khi bắt được cá, đưa lên bờ cho thành viên trong gia đình chế biến để thưởng thức và làm thực phẩm giao lưu hoặc cất để đem về nhà. Ở trên bờ, những người đàn ông tổ chức nướng cá cũng như chế biến các món ăn truyền thống để giao lưu, hát múa với các điệu múa, bài hát truyền thống… Khi thủy sản dưới bàu nước được thu hoạch hết cũng là lúc kết thúc lễ hội.
Lễ hội Phá Bàu là một hình thức sinh hoạt văn hóa cộng đồng, thể hiện các loại hình diễn xướng dân gian gắn liền với đời sống tinh thần của người Khmer ở xã Lộc Khánh nói riêng và cộng đồng người Khmer ở Bình Phước nói chung. Lễ hội còn thể hiện văn hóa ứng xử với môi trường sống, môi trường tự nhiên của con người, là nơi bảo tồn các công cụ đánh bắt truyền thống của người Khmer. Đồng thời thể hiện tính giáo dục, văn hóa ứng xử cộng đồng, lòng kính trọng “bề trên” và những người có công đối với dân làng. Lễ hội cũng là nơi thể hiện tinh thần đoàn kết, sự giao lưu tình cảm không chỉ giữa các cư dân trong sóc mà cả với cộng đồng cư dân các khu vực khác. Những cuộc giao lưu tại lễ hội làm xóa đi khoảng cách không gian, xóa đi những định kiến.
Tác giả bài viết: Minh Ngọc
Ý kiến bạn đọc
Bạn cần đăng nhập với tư cách là Thành viên chính thức để có thể bình luận
Danh mục
Liên kết
Thống kê truy cập
- Đang truy cập114
- Máy chủ tìm kiếm2
- Khách viếng thăm112
- Hôm nay25,872
- Tháng hiện tại774,298
- Tổng lượt truy cập26,455,454