Đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính: Chìa khóa khơi thông nguồn lực, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế

Thứ tư - 19/02/2025 09:08

Cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính (TTHC), quy định kinh doanh (QĐKD), giấy tờ công dân gắn với chuyển đổi số là những nhiệm vụ cải cách TTHC trọng tâm đã được Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ quan tâm, chỉ đạo thường xuyên, quyết liệt; nhiều văn bản, kế hoạch, chỉ thị đã được ban hành để chỉ đạo đẩy mạnh thực hiện các nhiệm vụ cải cách TTHC. Nhờ vậy, công tác cải cách TTHC năm 2024 đã có nhiều chuyển biến rõ nét, giúp giảm thiểu chi phí tuân thủ, tăng tính công khai, minh bạch, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, giúp khơi thông và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực xã hội, góp phần thực hiện thắng lợi các chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội năm 2024.

Công tác chỉ đạo, điều hành được thực hiện thường xuyên, liên tục

Với tinh thần quyết tâm cao, hành động quyết liệt, ngay từ đầu năm, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Kế hoạch cải cách TTHC trọng tâm năm 2024, trong đó, tập trung vào các nhóm nhiệm vụ chính, gồm có: (1) Tập trong đẩy mạnh cải cách các quy định TTHC, QĐKD; (2) Đổi mới việc thực hiện giải quyết TTHC, cung cấp dịch vụ công phục vụ nhân dân; (3) Thí điểm triển khai một số nhiệm vụ cải cách TTHC, trọng tâm là triển khai thí điểm mô hình Trung tâm phục vụ hành chính công một cấp; (4) Siết chặt kỷ luật, kỷ cương hành chính trong tiếp nhận, giải quyết hồ sơ TTHC cho người dân, doanh nghiệp.

Trong quá trình triển khai, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành nhiều văn bản, chỉ thị, công điện để chỉ đạo, đôn đốc, quán triệt thực hiện các giải pháp cải thiện môi trường kinh doanh[1], tháo gỡ những điểm nghẽn trong triển khai Đề án 06[2], quyết liệt cắt giảm, đơn giản hóa TTHC[3]. Gần đây nhất, ngày 11/12/2024, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Công điện số 131/CĐ-TTg, yêu cầu các địa phương thực hiện nghiêm việc đánh giá tác động chính sách, TTHC tại các dự án, dự thảo văn bản quy phạm pháp luật; rà soát, loại bỏ ngay những TTHC đang là rào cản cho hoạt động sản xuất, kinh doanh,…

Hoàn thành vượt chỉ tiêu cắt giảm, đơn giản hóa quy định kinh doanh giai đoạn 2020 - 2025

Theo Chương trình cắt giảm, đơn giản hóa quy định liên quan đến hoạt động kinh doanh giai đoạn 2020 - 2025 quy định tại Nghị quyết số 68/NQ-CP ngày 12/5/2020, Chính phủ đặt mục tiêu đến năm 2025 phải cắt giảm, đơn giản hóa tối thiểu 20% QĐKD, tương ứng khoảng 3.160 QĐKD trên tổng số 15.801 QĐKD. Trong năm 2024, các bộ, ngành đã cắt giảm, đơn giản hóa 420 QĐKD; lũy kế từ năm 2021 đến nay đã có 3.195 QĐKD được thực thi phương án cắt giảm, đơn giản hóa, đạt 20,20%, vượt chỉ tiêu tối thiểu đặt ra tại Nghị quyết số 68/NQ-CP.

Một số đơn vị triển khai tích cực trong năm 2024, như: Bộ Giáo dục và Đào tạo đã hoàn thiện và trình Chính phủ ban hành Nghị định số 124/2024/NĐ-CP và Nghị định số 125/2024/NĐ-CP[4], theo đó, đã hoàn thành việc thực thi các phương án cắt giảm, đơn giản hóa 94/104 QĐKD (đạt 90%) trong lĩnh vực giáo dục, chiếm tỷ lệ 22,38%[5] so với tổng số QĐKD đã được các bộ, ngành thực hiện cắt giảm, đơn giản hóa trong năm 2024. Bộ Nội vụ đã tham mưu cho Chính phủ trình Quốc hội thông qua Luật Lưu trữ (sửa đổi), có hiệu lực thi hành từ 01/7/2025, theo đó, cắt giảm 50% quy định về hoạt động kinh doanh liên quan lĩnh vực lưu trữ, giảm 04 lần số lượng hồ sơ đề nghị cấp, cấp lại Chứng chỉ hành nghề lưu trữ, giảm gần 40% thành phần hồ sơ TTHC và 60% quy định về yêu cầu điều kiện kinh doanh.

Ngoài ra, đến nay, các bộ, ngành đã hoàn thành thực thi các phương án cắt giảm, đơn giản hóa 898 TTHC, giấy tờ công dân được giao tại 19 nghị quyết chuyên đề của Chính phủ, đạt 83%. Đã thực hiện phân cấp 350/699 TTHC theo quy định tại Quyết định số 1015/QĐ-TTg ngày 30/8/2022 của Thủ tướng Chính phủ, đạt tỷ lệ 49%.

Tình hình giải quyết TTHC, cung cấp dịch vụ công cũng đạt được một số kết quả đáng ghi nhận

Các bộ, ngành, địa phương đã triển khai nhiều giải pháp hiệu quả, thiết thực để nâng cao hiệu quả tiếp nhận, giải quyết hồ sơ TTHC cho người dân, doanh nghiệp thông qua cả trực tiếp và trực tuyến, giúp nâng cao tính công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình của cơ quan hành chính nhà nước.

Theo báo cáo của Bộ Thông tin và Truyền thông[6], năm 2024, tỷ lệ hồ sơ trực tuyến toàn trình cả nước đạt 45%, tăng 28% so với năm 2023; trong đó, các bộ, ngành đạt tỷ lệ 62,48% (tăng 24,48%), các tỉnh/thành phố đạt tỷ lệ 18,26% (tăng 9,28%).

Hiện nay, 63/63 địa phương ban hành chính sách khuyến khích sử dụng dịch vụ công trực tuyến, như các chính sách: miễn, giảm phí, lệ phí hoặc giảm thời gian giải quyết khi sử dụng dịch vụ công trực tuyến. Điểm tích cực nữa, đó là tỷ lệ hồ sơ thanh toán trực tuyến đã có sự cải thiện đáng kể so với năm 2023, năm 2024, tỷ lệ này ở các bộ đạt 57,26%, cao hơn 11,67% so với cả năm 2023 (45,59%); địa phương đạt 50,27%, cao hơn 23% so với cả năm 2023 (27,19%)[7].

Triển khai thí điểm Mô hình Trung tâm phục vụ hành chính công một cấp trực thuộc UBND cấp tỉnh cho kết quả bước đầu

Theo chỉ đạo của Chính phủ tại Nghị quyết số 108/NQ-CP ngày 10/7/2024 và Nghị quyết số 188/NQ-CP ngày 11/10/2024, có 05 địa phương (Hà Nội, Tp. Hồ Chí Minh, Bình Dương, Quảng Ninh, Bắc Ninh) được giao triển khai thí điểm Mô hình Trung tâm phục vụ hành chính công một cấp trực thuộc UBND cấp tỉnh, thời gian thí điểm đến hết tháng 11 năm 2025.

Đây là mô hình cơ quan hành chính có chức năng tiếp nhận, giải quyết và kiểm soát, theo dõi, đánh giá thực hiện TTHC, cung cấp dịch vụ công trên địa bàn địa phương theo cơ chế một cửa, một cửa liên thông.

Bên cạnh đó, thực hiện Mô hình này không chỉ tạo sự đổi mới về mặt tổ chức mà còn thúc đẩy cải thiện các quy trình, nâng cao tính chuyên nghiệp, giảm sự trùng lặp và góp phần khắc phục những hạn chế, bất cập của mô hình Bộ phận Một cửa “truyền thống”, tạo bước đột phá, nâng cao hiệu quản quản lý nhà nước, cải thiện chất lượng phục vụ, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người dân, doanh nghiệp.

Kết quả triển khai đến nay, trên cơ sở quy định của Chính phủ, hướng dẫn của Văn phòng Chính phủ và các cơ quan liên quan, Hội đồng nhân dân Tp. Hà Nội, Tp. Hồ Chí Minh, Bình Dương và Quảng Ninh đã thông qua Nghị quyết về việc thí điểm thành lập Trung tâm phục vụ hành chính công; rà soát kiện toàn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Trung tâm để triển khai các nhiệm vụ được giao.

Công chức đang giải quyết TTHC cho người dân tại Bộ phận tiếp nhận và Trả kết quả thành phố Phú Quốc - Ảnh: Thanh Bình

Những kết quả tích cực của cải cách TTHC đã tác động mạnh mẽ đến môi trường đầu tư, hoạt động sản xuất kinh doanh của người dân, doanh nghiệp và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội đất nước.

Theo báo cáo Chỉ số cải cách hành chính do Bộ Nội vụ công bố, những năm gần đây, Chỉ số thành phần “Cải cách TTHC” luôn thuộc nhóm có kết quả dẫn đầu so với các chỉ số thành phần khác. Mức độ hài lòng của người dân đối với việc cung ứng dịch vụ hành chính công ngày càng có sự cải thiện[8].

Theo đánh giá của các tổ chức quốc tế, năm 2024, Chỉ số về sẵn sàng kinh doanh của Việt Nam được cải thiện, kết quả đánh giá ghi nhận những cải cách mạnh mẽ của Việt Nam đã tạo điều kiện cho doanh nghiệp khởi nghiệp, phát triển[9]; Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu của Việt Nam tăng 02 bậc so với 2023; Chỉ số phát triển Chính phủ điện tử của Việt Nam tăng 15 bậc so với năm 2022, lần đầu tiên được xếp vào nhóm các nước có chỉ số ở mức rất cao; trong đó, các chỉ số thành phần về dịch vụ trực truyến, hạ tầng viễn thông đều thể hiện sự tiến bộ đáng kể. Nền kinh tế Việt Nam tiếp tục ghi nhận sự tăng trưởng mạnh mẽ, với nhiều chỉ tiêu đạt và vượt so với kế hoạch đề ra.

Tuy nhiên, thông qua kết quả đánh giá cũng như những phản ánh từ người dân, doanh nghiệp cho thấy, công tác cải cách TTHC vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức và đang là rào cản kìm hãm sự phát triển:

- Một số quy định, TTHC vẫn còn rườm rà, chồng chéo, mâu thuẫn, gây phiền hà cho người dân, doanh nghiệp khi thực hiện, nhất là các TTHC liên quan giữa các lĩnh vực quy hoạch, đầu tư, xây dựng, đất đai. Việc sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật để thực thi các phương án cắt giảm, đơn giản hóa TTHC còn chậm ở một số ngành, lĩnh vực.

- Sự kết nối liên thông, chia sẻ dữ liệu giữa các ngành, các cấp còn gặp nhiều khó khăn, mức độ tái sử dụng các giấy tờ đã số hóa còn hạn chế đã làm ảnh hưởng phần nào đến tiến độ, chất lượng giải quyết TTHC. Ví dụ như việc triển khai 02 nhóm TTHC liên thông điện tử[10] còn gặp khó khăn do Phần mềm dịch vụ công liên thông, phần mềm nghiệp vụ chuyên ngành của các bộ, cơ quan không ổn định; thông tin giữa các hệ thống chưa đồng nhất; lỗi đồng bộ dữ liệu[11],..

- Một số TTHC người dân vẫn phải thực hiện song song nộp hồ sơ trực tuyến trên Cổng dịch vụ công và hồ sơ giấy tại Bộ phận Một cửa; có nơi vẫn còn tình trạng đường truyền bị gián đoạn, lỗi đăng tải thành phần hồ sơ dẫn đến kéo dài thời gian, tăng chi phí tuân thủ, gây tâm lý e ngại khi nộp hồ sơ trực tuyến.

- Phân cấp giải quyết TTHC mới đạt kết quả bước đầu; quy trình tiếp nhận, giải quyết một số TTHC còn rườm rà, qua nhiều tầng nấc trung gian, chưa thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp.

- TTHC nội bộ trong từng bộ, cơ quan, địa phương và giữa các cơ quan hành chính nhà nước với nhau còn phức tạp, kết quả cắt giảm, đơn giản hóa còn khiêm tốn.

Những nguyên nhân chủ yếu

- Năng lực công chức tiếp nhận, giải quyết TTHC còn hạn chế, chưa đồng đều, tính chủ động chưa cao; thái độ và tinh thần trách nhiệm của công chức ở một số nơi chưa đáp ứng yêu cầu, chuẩn mực, còn hiện tượng quan liêu, sách nhiễu, gây phiền hà cho nhân dân khi trả lời, giải quyết TTHC.

- Sự phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức đơn vị trong thực hiện quy trình giải quyết TTHC còn bất cập, chưa phát huy hết vai trò, trách nhiệm của từng cơ quan, đơn vị trong tháo gỡ những điểm nghẽn về quy trình, thể chế liên quan đến TTHC.

- Hạ tầng kỹ thuật, công nghệ thông tin và các phần mềm ứng dụng thiếu đồng bộ, chậm nâng cấp, cải tiến; các cở sở dữ liệu quốc gia, chuyên ngành đang tích cực được xây dựng, hoàn thiện nhưng tính liên thông, chia sẻ dữ liệu còn nhiều bất cập.

Một số giải pháp trọng tâm cần quan tâm thực hiện thời gian tới

Thứ nhất: Kiểm soát chặt chẽ việc ban hành các quy định TTHC tại các dự án, dự thảo văn bản QPPL; kịp thời phát hiện, loại bỏ ngay những quy định TTHC rườm rà, không phù hợp và những quy định gây cản trở hoạt động sản xuất kinh doanh, phiền hà cho người dân, doanh nghiệp.

Thứ hai: Các bộ, ngành phải tập trung nguồn lực nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung, thay thế các quy định pháp luật để thực thi ngay các phương án cắt giảm, đơn giản hóa QĐKD, TTHC, giấy tờ công dân đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt. Nếu các phương án cắt giảm, đơn giản hóa chưa được thực thi thì những “nút thắt” vẫn chưa được giải quyết, tình trạng này kéo dài có thể sẽ ảnh hưởng lớn đến người dân, doanh nghiệp, làm giảm đi cơ hội đầu tư, kinh doanh và phát triển. Đẩy nhanh tiến độ rà soát, phê duyệt và thực thi phương án cắt giảm, đơn giản hóa TTHC nội bộ.

Thứ ba: Đẩy mạnh xây dựng, hoàn thiện các cơ sở dữ liệu quốc gia, chuyên ngành; thường xuyên cập nhật, làm đầy dữ liệu theo thời gian thực; tăng tính kết nối, liên thông, chia sẻ dữ liệu giữa các ngành, các cấp; tập trung số hóa hồ sơ, giấy tờ và tăng cường tái sử dụng dữ liệu đã được số hóa để phục vụ có hiệu quả cho việc giải quyết TTHC.

Thứ tư: Các bộ, ngành, địa phương bố trí đủ nguồn lực nâng cấp Cổng dịch vụ công, cải tiến giao diện theo hướng thân thiện, dễ sử dụng, bổ sung các tiện ích thông minh hỗ trợ người dùng và tăng cường bảo mật an toàn thông tin cá nhân; chuẩn hóa, điện tử hóa các mẫu đơn, tờ khai tạo thuận lợi cho quá trình sử dụng dịch vụ công trực tuyến.

Thứ năm: Kiểm soát chặt chẽ việc tiếp nhận, giải quyết hồ sơ TTHC tại Bộ phận Một cửa các cấp và giải quyết dịch vụ công trực tuyến; tăng cường kiểm tra, xác minh các phản ánh, kiến nghị và kiên quyết xử lý nghiêm khắc các trường hợp vi phạm quy định, quy trình thực hiện TTHC và các hành vi nhũng nhiễu, tiêu cực của đội ngũ công chức trong giải quyết TTHC, cung cấp dịch vụ công. Mở rộng việc tiếp nhận, giải quyết hồ sơ TTHC theo hướng không phụ thuộc vào địa giới hành chính trên cơ sở ứng dụng công nghệ thông tin trong thực hiện cơ chế một cửa, một cửa liên thông.

Thứ sáu: Tăng cường đo lường sự hài lòng của người dân đối với việc cung ứng dịch vụ hành chính công, làm cơ sở cho việc nghiên cứu, triển khai các biện pháp nâng cao chất lượng dịch vụ. Tiếp tục đổi mới việc đánh giá chất lượng giải quyết TTHC theo thời gian thực trên ứng dụng, công nghệ mới giúp nâng cao hiệu quả chỉ đạo, điều hành, theo dõi, giám sát, đánh giá và nâng cao chất lượng phục vụ nhân dân./.

Tác giả: Tuyết Anh