Văn học, nghệ thuật có vai trò vô cùng quan trọng trong việc phản biện, nuôi dưỡng, nâng đỡ, là chỗ dựa tinh thần, đồng thời nghiêm khắc cảnh tỉnh con người, giúp con người nhận ra những cái xấu, cái chưa hoàn thiện để tự điều chỉnh mình. Để phát huy giá trị văn học, nghệ thuật nhằm xây dựng văn hóa, con người Bình Phước trong giai đoạn hiện nay cần sự vào cuộc chung tay của cả hệ thống chính trị, các ban, ngành, đoàn thể, các tổ chức, cá nhân và mỗi người dân. Trong đó, hoạt động giảng dạy lý luận chính trị đã, đang và sẽ đóng góp vai trò to lớn trong việc phát huy giá trị văn học, nghệ thuật góp phần xây dựng văn hóa, con người Bình Phước, nhất là trong giai đoạn hiện nay.
1. Vai trò của hoạt động giảng dạy lý luận chính trị trong việc phát huy giá trị văn học, nghệ thuật góp phần xây dựng văn hóa, con người tỉnh Bình Phước
Công tác giảng dạy lý luận chính trị (LLCT) là một bộ phận trong công tác tư tưởng của Đảng. Trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng ta luôn quan tâm công tác giảng dạy LLCT nhằm nâng cao nhận thức, giác ngộ lý tưởng cách mạng, thống nhất ý chí và hành động cho cán bộ, đảng viên và nhân dân để thực hiện thắng lợi nhiệm vụ cách mạng mỗi thời kỳ. Trong giai đoạn hiện nay, bên cạnh những nhiệm vụ về “phát triển kinh tế - xã hội là trung tâm, xây dựng Đảng là then chốt, bảo đảm quốc phòng, an ninh là trọng yếu, thường xuyên” thì “phát triển văn hóa là nền tảng tinh thần” của xã hội, góp phần quan trọng trọng xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa. Vai trò của hoạt động giảng dạy LLCT trong việc phát huy giá trị văn học, nghệ thuật góp phần xây dựng văn hóa, con người tỉnh Bình Phước được thể hiện trên một số nội dung cơ bản sau:
Thứ nhất, giảng dạy LLCT cung cấp cho người học hệ thống những vấn đề lý luận cơ bản như: giá trị, vai trò của văn học, nghệ thuật; các loại hình văn học, nghệ thuật; quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước trong hoạt động văn học, nghệ thuật. Bên cạnh đó, giảng dạy LLCT cung cấp cho người học thực trạng về việc phát huy những giá trị văn học, nghệ thuật trong cuộc sống nói chung và trong xây dựng văn hóa, con người nói riêng, trong đó có xây dựng văn hóa, con người Bình Phước. Qua đó, phân tích cặn kẽ nguyên nhân của thực trạng để từ đó cùng người học đề xuất những giải pháp hữu hiệu áp dụng trong thực tiễn cuộc sống. Thông qua những hình ảnh, tư liệu, …, người dạy phác họa, giới thiệu những giá trị văn học, nghệ thuật nói chung và giá trị văn học, nghệ thuật của tỉnh Bình Phước nói riêng đến với người học để họ có thể nắm bắt một cách có hệ thống, nâng cao hiểu biết, góp phần vào việc lan tỏa những giá trị ấy đến với nhiều người.
Trường Chính trị tỉnh Bình Phước phối hợp Ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh ủy tổ chức hội thảo khoa học cấp tỉnh với chủ đề “Giá trị lịch sử và ý nghĩa thời đại, kỷ niệm 100 năm Nguyễn Ái Quốc mở lớp huấn luyện chính trị đầu tiên”
Thứ hai, giảng dạy LLCT góp phần hình thành nên những con người có văn hóa, đạo đức. Thông qua những giá trị văn học, nghệ thuật, trong quá trình giảng dạy, người dạy truyền tải những thông điệp, những giá trị nhân văn, lối sống tích cực từ những tác phẩm văn học, nghệ thuật. Để rồi từ đó, hướng người học đến Chân - Thiện - Mĩ, xây dựng con người có phẩm chất đạo đức, lối sống trong sáng, giản dị, hòa đồng, biết yêu thương, quý trọng con người.
Thứ ba, giảng dạy LLCT góp phần hình thành nên thế giới quan và nhân sinh quan cho người học. Cũng chính từ việc phát huy những giá trị văn học, nghệ thuật trong hoạt động giảng dạy LLCT, người học có thể hiểu và có cái nhìn về thế giới, về cuộc sống, về mọi sự vật, hiện tượng một cách khoa học, biết phân tích thấu đáo, cặn kẽ, không hồ đồ khi đánh giá, nhận xét về một sự việc, sự vật. Nhờ có thế giới quan, mỗi người có thể nhận biết thế giới xung quanh và bản thân mình, để rồi biết đặt mình trong cái chung, biết sống vì cộng đồng, vì người khác.
Bên cạnh đó, nhờ có nhân sinh quan, người học có thể hình thành nên triết lý sống, lý tưởng sống và sống có mục đích, có ý nghĩa, biết yêu thương, quý trọng những giá trị tốt đẹp vốn có trong cuộc sống của con người. Nhờ đó, mỗi suy nghĩ và hành động đều hướng tới cái tốt đẹp, lẽ phải nhằm xây dựng một xã hội nhân văn, đạo đức, đầy ắp tình người.
Thứ tư, việc phát huy những giá trị văn học, nghệ thuật trong hoạt động giảng dạy LLCT góp phần hình thành niềm tin, xây dựng bản lĩnh, nâng tầm vóc trí tuệ của con người.
Tác phẩm văn học, nghệ thuật rất đa dạng và phong phú, được thể hiện qua nhiều loại hình như: tác phẩm hư cấu (tiểu thuyết, truyện vừa, thơ ca…); Tác phẩm sáng tạo từ cuộc sống hiện thực (bút ký, ký sự, tùy bút, báo in,…); Tác phẩm tái sinh (tác phẩm dịch, phóng tác, cải biên, chuyển thể, biên soạn,…); Tác phẩm sân khấu và các loại hình biểu diễn nghệ thuật khác được trình diễn trên sân khấu (vở diễn, ca nhạc, múa, xiếc, rối …); … Trong đó, mỗi một loại hình văn học, nghệ thuật đều có giá trị riêng. Song, nếu được lồng ghép trong quá trình giảng dạy LLCT sẽ mang lại hiệu quả rất cao góp phần xây dựng văn hóa, con người nhờ những thông điệp mà những tác phẩm văn học, nghệ thuật truyền tải, gửi gắm. Thông qua những giá trị to lớn ấy, người học thêm yêu cuộc sống, có tinh thần lạc quan vượt qua khó khăn thách thức để vươn lên; bản lĩnh được nâng cao. Đồng thời, người học có thể biết bảo vệ cái đúng, đấu tranh chống lại cái sai, có quan điểm rõ ràng, không mơ hồ dao động; có thái độ đúng đắn, đúng mực trước những sản phẩm văn học, nghệ thuật phi văn hóa, phản văn hóa, tác động tiêu cực tới con người. Quan trọng hơn cả là thông qua những nhân vật, hình tượng được xây dựng trong các tác phẩm văn học, nghệ thuật, người học trau dồi tri thức, thẩm mỹ, bồi đắp trí tuệ góp phần hình thành nên những con người không chỉ có tâm, mà còn có tầm, hội đủ những điều kiện cho sự phát triển mới của tỉnh, của đất nước.
2. Thực trạng hoạt động giảng dạy lý luận chính trị gắn với việc phát huy giá trị văn học, nghệ thuật góp phần xây dựng văn hóa, con người tại tỉnh Bình Phước hiện nay
Lý luận chính trị là tên gọi chung của các môn khoa học thuộc nền tảng tư tưởng của Đảng, bao gồm các môn lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam, lý luận nhà nước, pháp luật...
Cũng như các tỉnh, thành trên cả nước, ở Bình Phước hiện nay hoạt động giảng dạy lý luận chính trị được thực hiện thông qua hệ thống các trường đại học (dưới hình thức liên kết), cao đẳng, trường chính trị, trung tâm chính trị cấp huyện, ban tuyên giáo cấp ủy các cấp (phối hợp tổ chức) và trong hệ thống các trường phổ thông (thông qua môn học giáo dục công dân, môn giáo dục kinh tế - pháp luật). Tuy nhiên, việc giảng dạy lý luận chính trị gắn với việc phát huy giá trị văn học, nghệ thuật góp phần xây dựng văn hóa, con người tại tỉnh Bình Phước hiện nay mới chỉ dừng lại ở việc trong quá trình giảng dạy, người dạy lồng ghép những hình ảnh, kiến thức (với một dung lượng còn khiêm tốn) về những giá trị văn học, nghệ thuật nói chung và giá trị văn học, nghệ thuật của Bình Phước nói riêng vào trong tiết giảng, bài giảng. Với dung lượng thời gian như vậy thì việc giảng dạy mới chỉ đạt được mục đích chính đó là trang bị những kiến thức, tri thức cơ bản về chủ nghĩa Mác - Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước… Những giá trị văn học, nghệ thuật trong bài giảng, tiết giảng của người dạy mới chỉ dừng lại ở việc kể tên, giới thiệu, mô tả… mà chưa có thời gian để người dạy hướng tới việc gắn những giá trị văn học, nghệ thuật ấy với việc xây dựng văn hóa, con người Bình Phước, hoặc nếu có thì khá khiêm tốn.


Ủy viên dự khuyết Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Tôn Ngọc Hạnh phát biểu tại hội thảo
Nguyên nhân chính của thực trạng này vẫn là do chương trình, nội dung học được thực hiện theo quy định, người dạy khó có thể tự mình vượt ra khỏi quy định ấy. Do đó, để phát huy giá trị văn học, nghệ thuật trong hoạt động giảng dạy lý luận chính trị góp phần xây dựng văn hóa, con người Bình Phước hiện nay cần phải có một hệ thống các giải pháp và phải thực hiện một cách đồng bộ, có hiệu quả những giải pháp ấy.
3. Giải pháp để phát huy giá trị văn học, nghệ thuật trong hoạt động giảng dạy lý luận chính trị góp phần xây dựng văn hóa, con người tỉnh Bình Phước hiện nay
Sự nghiệp đổi mới đất nước bước vào thời kỳ mới đặt ra cho công tác giảng dạy lý luận chính trị những nhiệm vụ to lớn và hết sức nặng nề. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư vừa làm gia tăng khả năng lan tỏa của các tác phẩm văn học, nghệ thuật có giá trị tư tưởng cao, nhưng cũng dễ lan truyền những tác phẩm văn học, nghệ thuật có tư tưởng sai trái, tiêu cực. Do đó, để phát huy giá trị văn học, nghệ thuật trong hoạt động giảng dạy lý luận chính trị góp phần xây dựng văn hóa, con người tỉnh Bình Phước hiện nay, cần thực hiện tốt một số giải pháp cơ bản sau:
Một là, tiếp tục nâng cao nhận thức của cấp ủy các cấp về tầm quan trọng của việc phát huy giá trị văn học, nghệ thuật trong hoạt động giảng dạy lý luận chính trị nhằm góp phần xây dựng văn hóa, con người Bình Phước
Trách nhiệm phát huy giá trị văn học, nghệ thuật trong hoạt động giảng dạy lý luận chính trị trước hết thuộc về cấp ủy và người đứng đầu tổ chức đảng các cấp. Chỉ khi nào cấp ủy và bí thư cấp ủy nhận thức sâu sắc, đầy đủ về tầm quan trọng của việc phát huy giá trị văn học, nghệ thuật trong hoạt động giảng dạy lý luận chính trị thì mới tạo ra những điều kiện thuận lợi để văn học, nghệ thuật trở thành phương tiện, hình mẫu, thước đo để xây dựng văn hóa, con người.
Hiện nay có một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý nhận thức một cách cứng nhắc rằng văn học, nghệ thuật đơn thuần chỉ có chức năng giải trí, đáp ứng nhu cầu thẩm mỹ thị hiếu của quần chúng. Do đó, việc truyền bá những giá trị văn học, nghệ thuật đơn giản chỉ do lực lượng làm lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật thực hiện, không chú trọng đến việc đưa những giá trị văn học, nghệ thuật trong các bài giảng khi giảng dạy lý luận chính trị. Vì thế, hiệu quả của công tác tư tưởng chưa cao, vẫn là cơ hội để các thế lực thù địch lợi dụng tuyên truyền, lồng ghép trong các tác phẩm văn học, nghệ thuật hòng làm xuyên tạc, bóp méo những giá trị văn học, nghệ thuật vốn đang có tác động tích cực đến xã hội, đến đời sống con người.
Do đó, cần tăng cường bồi dưỡng, tập huấn cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý nhằm trang bị cho họ một cách có hệ thống, đầy đủ, sâu sắc về tầm quan trọng của việc phát huy giá trị văn học, nghệ thuật trong hoạt động giảng dạy lý luận chính trị nhằm góp phần xây dựng văn hóa, con người Bình Phước.
Cấp ủy các cấp phải chú trọng việc quán triệt và thực hiện có hiệu quả Kết luận số 84-KL/TW ngày 21/6/2024 của Bộ Chính trị tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 23-NQ/TW của Bộ Chính trị khóa X về “tiếp tục xây dựng và phát triển văn học, nghệ thuật trong thời kỳ mới”; Kế hoạch số 297-KH/TU ngày 07/10/2024 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy thực hiện Kết luận số 84-KL/TW; tiếp tục thực hiện có hiệu quả Chiến lược phát triển văn hóa đến năm 2030 của Thủ tướng Chính phủ gắn với thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Bình Phước lần thứ XI, nhiệm kỳ 2020 - 2025, Nghị quyết số 14-NQ/TU, ngày 20/11/2023 của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Bình Phước về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Bình Phước đến năm 2030, định hướng đến năm 2045.
Bên cạnh đó, để góp phần nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cấp ủy, người đứng đầu tổ chức đảng các cấp, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Ban Tuyên giáo Trung ương cần sớm xây dựng, ban hành tài liệu về phát huy giá trị văn học, nghệ thuật trong công tác giảng dạy lý luận chính trị để Trường Chính trị cũng như trung tâm chính trị cấp huyện căn cứ đưa vào chương trình đào tạo, bồi dưỡng tạo sự thống nhất. Riêng chương trình giáo dục phổ thông, giáo dục dạy nghề, Bộ Giáo dục - Đào tạo cần cho cơ chế mở để mỗi tỉnh, thành xây dựng và ban hành tài liệu cho phù hợp với đặc điểm, gắn với tác phẩm văn học, nghệ thuật của tỉnh, thành.
Hai là, các cơ sở đào tạo, trung tâm chính trị cấp huyện trên toàn tỉnh thường xuyên rà soát, đánh giá chất lượng đội ngũ cán bộ, giảng viên, giáo viên, báo cáo viên giảng dạy lý luận chính trị để xây dựng kế hoạch bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn lý luận chính trị đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ; cập nhật, bổ sung tài liệu, trang thiết bị dạy học để đội ngũ cán bộ, giảng viên, giáo viên, báo cáo viên giảng dạy lý luận chính trị sử dụng nhằm nâng cao chất lượng dạy học. Chú trọng đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, giảng viên, giáo viên, báo cáo viên giảng dạy lý luận chính trị các tri thức và kỹ năng sử dụng giá trị văn học, nghệ thuật trong giảng dạy lý luận chính trị góp phần xây dựng văn hóa, con người.
Chức năng quan trọng của văn học, nghệ thuật là phục vụ nhu cầu tinh thần của con người, hướng con người đến Chân - Thiện - Mĩ. Việc có sử dụng tốt những giá trị văn học, nghệ thuật trong giảng dạy lý luận chính trị góp phần xây dựng văn hóa, con người hay không phụ thuộc vào năng lực của đội ngũ giảng viên, giáo viên, báo cáo viên. Do đó, cần tổ chức đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giảng viên, giáo viên, báo cáo viên giảng dạy lý luận chính trị một cách bài bản, khoa học, trong đó bao gồm việc trang bị các kiến thức cơ bản về văn học, nghệ thuật như: bản chất, chức năng, vai trò, đặc điểm của văn học, nghệ thuật; vai trò của văn học, nghệ thuật trong đời sống xã hội nói chung và trong xây dựng văn hóa, con người nói riêng; đường lối, quan điểm, chính sách pháp luật của Đảng và Nhà nước về văn học, nghệ thuật; ... Phương thức đào tạo, bồi dưỡng cần gắn với thực tế đời sống văn học, nghệ thuật của đất nước, địa phương, tạo điều kiện để người học được tiếp cận các tác phẩm văn học, nghệ thuật, đưa những tình huống ngoài đời sống vào chương trình học tập...
Ba là, trong giảng dạy lý luận chính trị cần hết sức quan tâm giáo dục lịch sử, truyền thống văn học, nghệ thuật cách mạng, những tác phẩm có giá trị tư tưởng và nghệ thuật cao trong lịch sử cách mạng thế giới và các cuộc kháng chiến của dân tộc. Sở Giáo dục và Đào tạo cần quan tâm sâu sát và chỉ đạo các trường học trên địa bàn tỉnh tiếp tục triển khai thực hiện có hiệu quả Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8, khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo; thực hiện tốt nhiệm vụ giáo dục toàn diện cho học sinh, sinh viên về đức, trí, thể, mĩ… thông qua các tác phẩm văn học, nghệ thuật. Tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các cơ quan, đơn vị trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý công tác giảng dạy, học tập lý luận chính trị; phối hợp với Trường Chính trị tỉnh, trung tâm chính trị cấp huyện mở các lớp tập huấn, bồi dưỡng lý luận chính trị, thông tin thời sự, hội nhập quốc tế... cho cán bộ quản lý giáo dục và giáo viên trong toàn tỉnh để nâng cao kỹ năng lồng ghép, phát huy những giá trị văn học, nghệ thuật trong giảng dạy góp phần xây dựng văn hóa, con người Bình Phước.
Bốn là, mỗi giảng viên, báo cáo viên, giáo viên giảng dạy LLCT phải không ngừng tự trau dồi rèn luyện kỹ năng giảng dạy, bồi đắp tri thức về văn học, nghệ thuật để có thể lồng ghép trong bài giảng LLCT một cách sinh động, có hệ thống, gắn lý luận với thực tiễn. Từ đó, hướng người học có nhu cầu tự tìm tòi tri thức và vận dụng tri thức từ các giá trị văn học, nghệ thuật ấy bồi đắp xây dựng, hoàn thiện bản thân, góp phần xây dựng văn hóa, con người Bình Phước ngày càng toàn diện, có đầy đủ những phẩm chất tốt đẹp của con người Việt Nam; bên cạnh đó, còn nổi bật lên là những con người hòa hợp, nghĩa tình, tự cường, kỷ cương, sáng tạo.